Wat zijn wij aan het doen?

29 april 2011

Blij verheugd aan het zijn: mijn bijdrage haalde de rubriek 'Reacties' van het Tijdschrift Onze Taal, 5/2011, p 118/119. In ingekorte vorm vanzelfsprekend. Dit was mijn volledige tekst:

L.S., in zijn "Wat?! Geen kusje?" uit OT 2011 2/3, p46, schrijft Arjen Veelen over het gebruik van de x als afsluiter van SMS- en e-mail-berichten. Als mogelijke verklaring voor de populariteit van dat gebruik geeft hij het ruimtegebrek bij SMS-berichten. E-mail laat hij achter de SMS 'aanlopen': daar kon het gebruik verveelvoudigd worden. Deze herkomstduiding is onjuist. Wat er vooraf ging aan mijn verhaal weet ik niet, omdat het Internet bestaat sinds de vroege jaren '70 van de vorige eeuw en ik mij in het stuk voor 1994 niet verdiept heb - daar was ik ook niet bewust in aanwezig en mee bezig. Maar e-mail was zo'n beetje het eerste communicatieprotocol op het Internet. SMS bestond helemaal niet: er was geen mobiele telefoon. Sinds 1994 werk ik op het Web, dat deel uitmaakt van het Internet. En nog in die eerste helft van de jaren '90 gebruikten wij Internet Relay Chat (IRC) als methode om wereldwijd te communiceren. IRC kende (en kent, want het bestaat nog steeds, al is het minder populair geworden met de opkomst van dingen als MSN en Twitter) kamers waarin je met meerdere mensen kunt rondhangen en praten, allemaal door en tegen elkaar, en je desgewenst kunt afzonderen in een 1-op-1 conversatie. En omdat er soms heel veel mensen in zo'n kamer hingen was het soms moeilijk het gesprek te volgen, vanwege de snelheid waarmee het verliep. Als je dan ook nog moest nadenken over wat je schreef, was je reddeloos verloren. Daarom bestond wat wij pas veel later SMS-taal zijn gaan noemen: "good 2b wif ya xx" was een normale afsluiter van conversatie en betekende zoveel als "goed gesprek, kusje". Waarbij 'kusje' in intentie kon variéren van liefderijk tot vrij onpersoonlijke afscheidskus. Het gebruik van dit soort korttaal was, in ieder geval, dus niet ingegeven door ruimtegebrek, maar behoefte aan snelheid. Ik maak mij sterk dat dit L33t ('leet', spreek uit 'lie:t'), de nerd-naam voor het taaltje dat, ook met het oog op snelheid, letters door cijfers vervangt, in de jaren '70, toen veel communicatie zich nog afspeelde op de Unix-commandprompt (qua aanzicht vergelijkbaar met die van het latere DOS) met het oog op snelheid van communicatie werd ontwikkeld. Ook L33t heeft zich later naar SMS, MSN en e-mail uitgebreid. 'W8 ff' (wacht effe = wacht even) is een bekend voorbeeld. In 1-op-1 op IRC gesprekken werkte het snelheidsvoordeel uit de 'algemene kamers' door, want ook daar bleek het handig: sneller schrijven betekent dat de conversatie meer loopt zoals een verbale, en dus als natuurlijker en daarmee prettiger wordt ervaren door de gesprekspartners. En daar kwam tenslotte de factor 'stoerheid' bij: L33t was hip, werd bovendien aangepast aan de taal van de gebruiker, en daarom werd de eerder genoemde zin in mijn gesprekken met Amerikanen al snel "gewd 2b wif ya xx", waarbij het "gewd" (voor "good") natuurlijk geen verkorting, maar wel een coolere versie opleverde. Kortom: SMS is in ieder geval niet de plek waar een en ander ontstaan is. En ruimtegebrek is niet de oorzaak. Daar zit meer en andere geschiedenis achter.

Gerelateerd: 'Songs for #cybersex', de plaat die ik volzong voor mijn 'familie' op IRC.